1η Μαΐου 2020
Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη και ψυχολογία, έχει δυο σημασίες:
συνυπάρχει σε αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος.
Αυτές οι ιδιότητες συγκεντρώνονται ειδικότερα στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά, αφού ουσιαστικά αυτή θεωρείται η πρώτη μέρα της άνοιξης.
Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες γιορτές χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας.
Γνωστός ο μήνας αυτός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια), της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη Μαία, που σημαίνει τροφός και μητέρα.
Είναι μέρα που μεταφέρει το μήνυμα της δύναμης, της νίκης, της επικράτησής του φωτός έναντι του σκότους.
Κάθε Πρωτομαγιά η φύση δίνει τη δική της μάχη και τελικά την κερδίζει.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ ΜΠΕ η λαογράφος του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης “Αγγελική Χατζημιχάλη”, η κ.Σταυρούλα Πισιμίση,
«είναι μια ημέρα νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα. Του καλοκαιριού με την έννοια του καλού καιρού, της βλάστησης της γης και κατ’ επέκταση νίκης της ζωής κατά του θανάτου. Υπάρχει η δοξασία ότι ο Μάιος τα κάνει όλα νέα και μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο και τη φύση.
Είναι ο μήνας με μαγικές ιδιότητες θα λέγαμε».
Εφέτος όμως η Άνοιξη φαίνεται ξεκίνησε πικρά και πένθιμα, με τεράστιες απώλειες, καθώς ζούμε την αποκορύφωση αυτής της πάλης μεταξύ των δυνάμεων της δημιουργικότητας και της καταστροφής.
Εφέτος η ημέρα της Πρωτομαγιάς βρίσκει τον κόσμο σε μία ιδιότυπη κατάσταση, αναγκαστικού εγκλεισμού και απομόνωσης. Αυτό απαιτείται για λόγους αυτοπροστασίας του όσο και προστασίας της δημόσιας υγείας λόγω πανδημίας κορωνοϊού.
Είναι σίγουρα μία ιδιαίτερη και πρωτόγνωρη χρονιά για την παγκόσμια κοινότητα.
Η λαίλαπα που λέγεται Covid-19, φαίνεται να έχει σαρώσει προς το παρόν τις αναπλαστικές δυνάμεις του ανθρώπου – οδηγώντας τον στην αυτοκαταστροφή του. Είναι σαν ο ίδιος ο άνθρωπος να έγινε ένας κορωνοϊός με τις ίδιες καταστρεπτικές ιδιότητες και να σκόρπισε θλίψη, αντί συνεργασία, καλοσύνη, ανάπτυξη, αγάπη, προκοπή, ευγνωμοσύνη. Η αβεβαιότητά στην ανθρωπότητα εντείνεται, όταν ακούμε αρχηγούς υπερδύναμων κρατών, να έχουν τόσο βραδεία αντανακλαστικά και να εξακολουθούν να μη λαμβάνουν το μήνυμα προωθώντας κύμα μισαλλοδοξίας και άρνησης της πραγματικότητας.
Πρόσθετα βαθύτερα συναισθήματα, συνέπεια αυτής της συνθήκης έρχονται στην επιφάνεια και είναι πιο πρωτόγονα, πιο πρώιμα και τρομακτικά, όπως είναι το άγχος του αφανισμού του ίδιου μας του εαυτού – παρά τον Μάιο που πλησιάζει!
Φαίνεται “σκοντάψαμε” τις τελευταίες δεκαετίες στην πέτρα που λέγεται “εγωκεντρισμός και ναρκισσισμός” και δεν επιτρέψαμε, η φύση να επιδράσει επάνω μας, αλλά επιδράσαμε εμείς επάνω στη φύση με τον πιο ανάλγητο τρόπο, θεωρώντας ότι τη δική μας παντοδυναμία τίποτα δεν την νικά….
Χαρακτηριστική αναφορά γίνεται για τα ίδια πράγματα, στο κορυφαίο δοκίμιο του βραβευμένου με Nobel (1957), Albert Camus, “Η Πανούκλα”.
“….. Η ανοησία επιμένει πάντα και θα μπορούσε κανείς να το διακρίνει, αν δε σκεφτόταν μόνο τον εαυτό του.
Απ’ αυτήν την άποψη οι συμπολίτες μας ήταν σαν όλο τον κόσμο, σκέφτονταν τους εαυτούς τους και για να το πούμε κι αλλιώς, ήταν ανθρωπιστές: δεν πίστευαν στις δυστυχίες.
Η δυστυχία δεν είναι στα μέτρα του ανθρώπου, επομένως λέμε ότι η δυστυχία δεν είναι πραγματική, είναι ένα κακό όνειρο που θα περάσει. Αλλά δεν περνάει πάντα, και από κακό όνειρο σε κακό όνειρο, είναι οι άνθρωποι που περνάνε – και πρώτα πρώτα οι “ανθρωπιστές”, γιατί δεν πήραν τις προφυλάξεις τους.
Οι συμπολίτες μας δεν ήταν πιο ένοχοι από άλλους, ξεχνούσαν να είναι μετριόφρονες, αυτό είναι όλο….. και σκέφτονταν ότι όλα είναι ακόμη δυνατά για αυτούς – πράγμα που σήμαινε ότι οι δυστυχίες είναι αδύναμες. Συνέχιζαν να κάνουν επιχειρήσεις, να ετοιμάζουν ταξίδια, και να έχουν γνώμες…! Πώς θα μπορούσαν να σκεφτούν την πανούκλα, που καταργεί το μέλλον, τις μετακινήσεις, τις συζητήσεις;
Θεωρούσαν τους εαυτούς τους ελεύθερους και κανένας δε θα είναι ποτέ ελεύθερος, όσο υπάρχουν δυστυχίες.”
Η χαρά…
H γιορτή, όμως, της άνοιξης, η αρχαία Πρωτομαγιά, πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή.
Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε όλους τους πολιτισμούς ήταν η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη, η αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης. Τόπος εορτασμού λοιπόν ήταν η εξοχή, όπου συνηθιζόταν κυλίσματα στη χλόη, πλύσιμο του προσώπου με μαγιάτικη δροσιά, κ.λ.π. Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς. Εφέτος αυτό θα αποτελέσει μία προσμονή με καθυστέρηση.. ωστόσο η Άνοιξη θα έρθει αν το θελήσουμε….
Και η Περίσκεψη…
Πολλές δοξασίες και προλήψεις σχετικές με τα μάγια, συνδέονταν στην παράδοση του λαού με τον Μάιο και τη βλαπτική του ιδιότητα. Το γεγονός έχει την εξήγησή του στο ότι κατά τα ρωμαϊκά χρόνια τελούνταν γιορτές προς τιμήν των νεκρών. Οι νεκροί και οι ψυχές τους γύριζαν ελεύθερες πάνω στη γη από τη νύκτα της Ανάστασης του Χριστού ως τη μέρα της Πεντηκοστής. Είναι λοιπόν ο μήνας των νεκρών και οι θνητοί δεν πρέπει να κάνουν κάτι που θα τους προσβάλλει. Η επιφυλακτικότητα αυτή έφερε τη συνήθεια σε πολλά μέρη να μη γίνονται γάμοι αυτό τον μήνα, αλλά και να λαμβάνονται μια σειρά μέτρων για να μην πιάσουν τα μάγια – επιβεβαιώνοντας πάλι το δίπολο έρως-θάνατος σε μία αέναη πάλη.
Σήμερα…
Αυτήν τη δροσιά της βλάστησης και της αναγέννησης της φύσης οι άνθρωποι θέλουν να την νιώσουν από κοντά, να την μεταφέρουν στον χώρο τους.
Η γιορτή κάθε Πρωτομαγιά ωστόσο, είναι μία αφορμή να προβληματιστούμε για την προστασία του περιβάλλοντος, για τη στάση διεκδίκησης έναντι της παθητικότητας, για τις υλικές και ψυχολογικές δυνατότητες που αυτή η ευκαιρία μας προσφέρει, για την προώθηση ενός “κύματος” αγάπης και σεβασμού προς τον “άλλον”, τον διπλανό, προς ένα άλλο κράτος, προς τη φύση. Για μία “επιδημία” αλτρουισμού που πρέπει να έχει “ταχεία διασπορά” και να μας επιτρέψει να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι επειδή “δεν θα έχουμε περισσότερα”, ή “θα έχουμε λιγότερα”, σε αντίθεση με την κανιβαλιστική νοοτροπία του τύπου “θέλω να κάνω το κέφι μου γιατί έτσι μου αρέσει” προκαλώντας μέχρι και σήμερα μία παρακμιακή ασφυξία και παρασιτική ζωή.
Στην Ελλάδα της κρίσης, της ανεργίας, της υποαπασχόλησης και εφέτος και της πανδημίας, είναι καιρός να αναστοχαστούμε όλοι, πως είναι ο διαρκής αγώνας για ένα καλύτερο αύριο και ποιες παθογένειες μας ατομικές και συλλογικές, ενθάρρυναν το αποτέλεσμα στο οποίο βρισκόμαστε τώρα.
Η καταιγίδα θα περάσει, αλλά οι επιλογές που κάνουμε τώρα θα αλλάξουν τις ζωές μας για τα επόμενα χρόνια, γράφει για την πανδημία του κορωνοϊού ο διάσημος Ισραηλινός ιστορικός και στοχαστής Γιουβάλ Νώε Χαράρι.
Η Πρωτομαγιά συμβολίζει τον ανταγωνισμό μεταξύ κάθε μορφής εξουσίας και κακοποίησης και την εναντίωση σε αυτές .
Κάθε Πρωτομαγιά η φύση δίνει τη δική της μάχη και τελικά την κερδίζει! Έτσι πιστεύω θα πράξει και η ανθρωπότητα ως άθροισμα των ταπεινοτήτων μας.
Ας γίνει αυτή η Πρωτομαγιά, το εφαλτήριο να ανασύρουμε την καλή πλευρά του εαυτού μας, ξαναβρίσκοντας και σταθμίζοντας καλύτερα το αξιακό μας σύστημα!