“Ήμουν 15χρ. όταν εφάρμοσα το ψεμματάκι του
«Θα κοιμηθώ στο σπίτι της φίλης μου της Λίλας”.
Αυτό είπα στη μαμά μου.
Η μαμά της Λίλας από την άλλη, νόμιζε ότι η Λίλα θα ήταν στο δικό μου σπίτι!
Εμείς βέβαια θα μέναμε στο σπίτι ενός φίλου μας!
Καμία όμως από τις μαμάδες μας δεν θα το ενέκρινε αυτό αν το γνώριζε. Ξέραμε ότι ήταν λάθος – και ακόμη και τώρα αισθάνομαι άσχημα όταν σκέφτομαι την εξαπάτηση αυτή. Δεν ήμασταν όμως κακά κορίτσια, απλά θέλαμε να απολαύσουμε την ελευθερία μας.”
Η επίτευξη της ανεξαρτησίας, ως ένα ουσιαστικό μέρος του ταξιδιού του εφήβου προς την ενηλικίωση.
Η αγωνία των εφήβων είναι να μεγαλώσουν γρήγορα και να ενταχθούν στον κόσμο των ενηλίκων.
Κατά τη μεταβατική αυτή περίοδο, συμβαίνουν πράγματα εκτός της εμβέλειας της άμεσης γονικής επίβλεψης, ακριβώς διότι οι έφηβοι επιδιώκουν το συναισθηματικό απογαλακτισμό από την οικογένειά τους.
Για πολλούς γονείς η εφηβεία είναι μια περίοδος με ιδιαίτερο άγχος, καθώς το παιδί που ήταν υπάκουο και συνεργάσιμο , έχει γίνει τώρα ένας νέος άνθρωπος που διεκδικεί ιδιωτικότητα, ελευθερία και αυτονομία.
Ο ρόλος τους αυτή την περίοδο, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκος.
Από τη μια επαναπροσδιορίζονται οι ελευθερίες του εφήβου, από την άλλη όμως η παρουσία τους παραμένει σημαντική και ουσιαστική, καθώς χρειάζεται να συνεχίζουν να προσφέρουν στον έφηβο υποστήριξη και καθοδήγηση στα νέα του τολμήματα.
Ωστόσο η εκπαίδευση των παιδιών σχετικά με την υπεύθυνη διαχείριση της ελευθερίας τους, δεν ξεκινά μονομιάς, μόλις αυτά γίνονται έφηβοι ή είναι ήδη στην εφηβεία.
Πότε δυσκολεύει η ανεξαρτητοποίησή των εφήβων;
Η επίτευξη της ανεξαρτησίας και της σωστής διαχείρισης της ελευθερίας τους, μπορεί να γίνει πιο δύσκολη εάν τα παιδιά έχουν περάσει πολλά χρόνια όντας εξαιρετικά εξαρτημένα και προσκολλημένα σε άλλους (π.χ. στους γονείς), δεν έχουν αυτονομηθεί συμπεριφορικά και κυρίως συναισθηματικά αναλόγως της χρονολογικής τους ηλικίας, έχουν δεχθεί όλα τα χρόνια υπερπροστατευτική φροντίδα και ντάντεμα (παραχάϊδεμα), άσκοπες εξυπηρετήσεις και υπαναχωρήσεις “γιατί τα λυπάμαι τα παιδιά όταν στεναχωριούνται και λέω νεαρά είναι.. όταν μεγαλώσουν περισσότερο, θα μάθουν..” και όταν οι αποφάσεις λαμβάνονταν για αυτά, κυρίως ή μόνιμα, από άλλους.
Το να ενθαρρύνετε το παιδί σας να γίνει σταδιακά πιο ανεξάρτητο είναι καλό και για τους δύο σας.
Όταν το παιδί σας έκανε το πρώτο του βήμα, είχε ήδη απομακρυνθεί από εσάς και βάδιζε προς μεγαλύτερη ελευθερία.
Το ίδιο ίσχυε όταν το παιδί σας ξεκίνησε το σχολείο και άρχισε να συμμετέχει σε εξωσχολικές δραστηριότητες.
Τώρα που το παιδί σας έχει γίνει έφηβος, υπάρχουν περισσότερα που θέλει να κάνει μόνο του, με ή χωρίς την άδεια ή την έγκρισή σας.
Μπορούμε να αντιληφθούμε τι σημαίνει εφηβική ανεξαρτητοποίηση, μέσα από την πολύ γλαφυρή αναφορά της Φρανσουάζ Ντολτό, της φημισμένης Γαλλίδας ψυχαναλύτριας:
«Ο έφηβος μοιάζει με τον αστακό, κατά την εποχή που αλλάζει το κέλυφός του»: είναι «γυμνός», εκτεθειμένος σε κινδύνους τόσο εξωτερικούς όσο και εσωτερικούς (εντός τους) και «αναγκασμένος» να κατασκευάσει ένα νέο κέλυφος.
Πώς βιώνουν οι έφηβοι την ελευθερία των διακοπών;
Οι διακοπές και ειδικότερα το καλοκαίρι το οποίο αποτελεί και το πιο γλυκό προπύργιο της νεολαίας, έχει γίνει για πολλούς μαθητές γυμνασίου και λυκείου μια ακόμη ευκαιρία να απομακρυνθούν από την εποπτεία του σπιτιού τους.
Ως γονείς, βρίσκεστε στη μέση μιας συναρπαστικής και προκλητικής περιόδου.
Οι περισσότεροι έφηβοι είναι έτοιμοι πρόθυμοι και πεπεισμένοι, ότι είναι σε θέση να χειριστούν περισσότερη ελευθερία με λιγότερη συμμετοχή των γονέων τους. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης.
Δυστυχώς, πολλοί γονείς δεν αισθάνονται το ίδιο!
Η δουλειά μας ως γονείς και ενήλικες, είναι να καθοδηγούμε τα παιδιά με παραγωγικούς τρόπους, αντί να αντιδρούμε με τρόπο που προκαλεί μια αίσθηση απόγνωσης σε αυτά.
Ακολουθούν ορισμένες ερωτήσεις που μπορείτε να συζητήσετε εσείς και το παιδί σας, για να αποφασίσετε εάν το παιδί σας είναι έτοιμο για μεγαλύτερες δόσεις ελευθερίας γενικά, αλλά ειδικότερα κατά τις διακοπές τους:
1. Θα είναι το παιδί σας μαζί με κάποιον που εμπιστεύεστε; ή θα υπάρχουν ασφαλή άτομα κοντά, σε περίπτωση που το παιδί σας χρειαστεί βοήθεια; για παράδειγμα, ένας στενός φίλος, αστυνομικοί ή υπάλληλοι καταστήματος;
2. Έχει εξασκηθεί το παιδί σας να κάνει αυτή τη δραστηριότητα στο παρελθόν με κάποιον που εμπιστεύεστε; – για παράδειγμα, με εσάς, ή με έναν φίλο;
3. Ξέρει το παιδί σας τι να κάνει αν χαθεί;
4. Μπορεί το παιδί σας να αναγνωρίσει ασφαλή και μη ασφαλή μέρη και καταστάσεις;
5. Το παιδί σας ακολουθεί αξιόπιστα οδηγίες ή οικογενειακούς κανόνες;
6. Μπορεί το παιδί σας να χειριστεί την επιρροή των συνομηλίκων του;
Για παράδειγμα, μπορεί να πει “όχι” εάν πιέζεται να δοκιμάσει επικίνδυνα πράγματα, όπως κάπνισμα, vape (άτμισμα steaming) ή την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ;
7. Έχει το παιδί σας κινητό τηλέφωνο για να επικοινωνήσει μαζί σας;
8. Αισθάνεστε εσείς και το παιδί σας άνετα και σίγουροι για το παιδί σας να έχει αυτό το επόμενο επίπεδο ανεξαρτησίας;
Εάν απαντήσατε “ναι” στις περισσότερες ή σε όλες τις παραπάνω ερωτήσεις και το παιδί σας -εάν το ρωτήσετε ευθέως, νιώθει άνετα να ακολουθήσει τους κανόνες, το παιδί σας είναι έτοιμο για περισσότερη ανεξαρτησία και ελευθερία.
Τι άλλο πρέπει να γνωρίζετε σχετικά με την εκχώρηση μεγαλύτερης ελευθερίας στους εφήβους:
• Μόλις καταλάβουμε πόσο απολαμβάνουν οι έφηβοι τις πρώτες τους γεύσεις πραγματικής ελευθερίας, δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι όπως και οι “εξαρτημένοι”, αντιμετωπίζουν επίσης έναν βαθύ φόβο ότι θα τους αφαιρέσουμε αυτήν την ελευθερία.
Η δυσανάλογη αντίδραση ενός εξαγριωμένου εφήβου στα λόγια ή τις πράξεις περιορισμού, μπορεί να είναι σημάδι ότι έχετε ενεργοποιήσει – ίσως κάπως άτσαλα, το υπερευαίσθητο ραντάρ «απώλεια ελευθερίας».
• Μη κατανόηση των κανόνων: Όταν τα παιδιά λένε ότι «η τιμωρία ήταν τόσο άδικη», σημαίνει στην πραγματικότητα: «Μακάρι να καταλάβαινα τους λόγους για αυτούς τους κανόνες περιορισμών που μου επιβάλλονται».
Αν οι έφηβοι δεν καταλαβαίνουν το “γιατί” και δεν τους έχει επεξηγηθεί, αυτό που ακούει ο πολύ συναισθηματικός και παράλογος εγκέφαλός τους είναι:
«Θα σε ελέγξω χωρίς λόγο, έτσι γιατί το θέλω εγώ.” Δηλαδή ισοδυναμεί με αυταρχισμό.
• Κατά ειρωνικό τρόπο ωστόσο, η υπερβολική ελευθερία μπορεί παράλληλα, όσο επιθυμητή και να είναι, να είναι τρομακτική για τους εφήβους και στην ουσία τα παιδιά να θέλουν να εμπλέξουν τους γονείς στην αναζήτησή τους και στην οριοθέτησή τους.
Τα καλά νέα – μετά από αυτόν τον αρκετά γειωτικό έλεγχο της πραγματικότητας, είναι ότι ακόμη και οι έφηβοι που στέκονται “μεθυσμένοι” μπροστά στην απόκτηση της ελευθερία τους, συνειδητοποιούν ότι η απεριόριστη ελευθερία δεν είναι καλή ιδέα.
Ένα κορίτσι λεκτικοποίησε εύγλωττα την οπτική των περισσοτέρων εφήβων, όταν είπε:
«Οι γονείς μου είναι πολύ αυστηροί και μακάρι να χαλαρώσουν λίγο. Αλλά αν δεν μου έδιναν καθόλου κανόνες, θα ήξερα ότι δεν με αγαπούσαν. Θέλουμε κάποια όρια τα οποία όμως και προσπαθούμε να “σπάσουμε”. Αυτό είναι φυσικό.
Έτσι δοκιμάζουμε πόσο συνεπείς και δυνατοί είναι οι γονείς μας, πόσο “ψαγμένα” είναι αυτά που μας λένε, κι εμείς από την άλλη, βλέπουμε πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε τη δική μας προσωπικότητα, μέσα από αυτά που μας επιτρέπονται και από αυτά τα οποία μας στερούν».
Τι κάνετε για να δώσετε στον έφηβό σας ελευθερία αλλά και να διατηρήσετε ισχυρά όρια;
Με την τεχνολογία που κρατά τους εφήβους απασχολημένους, καθηλωμένους και ακίνητους,
τις αλλαγές στη γονική μέριμνα, τις πιο βαβουριάρικες αλλά και λιγότερο κοινοτικές γειτονιές και τις επιφυλάξεις με το φόβο των διαφόρων απειλών εκεί στον έξω κόσμο, η περίοδος του καλοκαιριού και η «ελευθερία» που ζητούν οι εφήβοι, σας εγγυώνται έναν πονοκέφαλο, με το που κλείσουν ειδικότερα, τα σχολεία.
Θυμάστε στην εποχή σας πριν από τα κινητά τηλέφωνα; πριν το διαδίκτυο, και με την ανατροφή των παιδιών με τους γονείς να στέκονται σαν ελικόπτερα πάνω από τα κεφάλια τους και να μην τα αφήνουν ρούπι; Όταν τα καλοκαίρια σήμαιναν περιπέτειες στη γειτονιά, τρέξιμο σε κοντινά πάρκα αλάνες και χωράφια; Ή όταν η μόνη φορά που «κάνατε check in» στο σπίτι, ήταν όταν εμφανιζόσασταν πειναλέοι και βρώμιλοι την ώρα του φαγητού;
Οι πιθανότητες είναι ότι οι αναμνήσεις σας από τα καλοκαίρια σας τότε, διαφέρουν από αυτές του εφήβου σας τώρα.
Μερικοί γονείς διαχειρίζονται την ταλαιπωρία τους αυτή, φθάνοντας στον αντίποδα, με το ρίσκο της σχεδόν πλήρους στέρησης της ελευθερίας στα παιδιά τους.
Σε μια προσπάθεια να απαλύνουν τις δικές τους ανησυχίες, οι γονείς καταπιέζουν υπερβολικά τα παιδιά τους.
Αυτοί οι ίδιοι γονείς, εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ότι τα παιδιά τους, τους λένε ψέματα ή κάνουν πράγματα πίσω από την πλάτη τους που ξέρουν ότι οι ίδιοι αποδοκιμάζουν.
Η αποτελεσματικότερη προσέγγιση υγιούς εκπαίδευσης των εφήβων στη διαχείριση της ελευθερίας τους, είναι να ξεκινήσετε νωρίς, όταν το παιδί σας είναι μικρό.
Όταν οι γονείς το κάνουν αυτό για τα πρώτα 12 χρόνια της ζωής του παιδιού τους,
τα εφηβικά χρόνια γίνονται λιγότερο τρομακτικά και συντριπτικά τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά.
Ωστόσο, εάν δεν είστε βέβαιοι πόσο καλά τα έχετε καταφέρει μέχρι τώρα,
ακολουθεί μια διαδικασία που θα βοηθήσει εσάς και τον έφηβό σας να διαχειριστείτε την ανάγκη του για περισσότερη ελευθερία και την ανάγκη σας να νιώθετε ότι το παιδί σας είναι ασφαλές.
Όταν το παιδί σας κάνει ένα αίτημα για αυξημένη ελευθερία και ζητά την άδεια να κάνει κάτι που δεν έχει ξανακάνει, ακολουθήστε αυτά τα βήματα:
1. Αναρωτηθείτε, «Καταλαβαίνω το αίτημα;»
Εάν η έφηβή σας πει ότι θέλει να πάει σε ένα πάρτι και να μείνει για ύπνο εκεί, καταλαβαίνετε πραγματικά τι είναι αυτό; Την πρώτη φορά που το άκουσα αυτό από έναν από τους γιους μου, αναφέρει μία συμβουλευομενή μου, ήμουν αρκετά πεπεισμένη ότι ζητούσε άδεια για να πάει σε ένα όργιο! Έμαθα ότι ήταν δύο συνεχόμενα πάρτι σε ένα βράδυ.
Εάν δεν καταλαβαίνετε τι ακριβώς ζητά το παιδί σας, μάθετε περισσότερα! Ακόμα κι αν νομίζετε ότι καταλαβαίνετε, ρωτήστε ούτως ή άλλως για να διευκρινίσετε τυχόν πιθανές παρεξηγήσεις.
2. Σκεφτείτε εάν το παιδί σας μπορεί να χειριστεί αυτήν την ευθύνη. Έχει ο έφηβός σας σχέδιο για το πώς θα τα καταφέρει όταν ανακαλύψει ότι ανήλικος πίνει πολύ σε ένα πάρτι που θα παρευρεθεί;
Τι θα κάνει το ίδιο το παιδί σας εάν ψωνίζει στο εμπορικό κέντρο με άλλους φίλους του και ένας από αυτούς κατηγορηθεί για κλοπή. Πώς θα το χειριστεί;
Ή αν κάποιος πλησιάσει έναν από την παρέα του και ζητάει “τσαμπουκά”?
3. Ρωτήστε τον εαυτό σας, «Τι φοβάμαι;»
Είναι λογικό να ζητήσετε από το παιδί σας να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τον φόβο σας. Θυμάστε πώς βοηθήσατε εσείς το παιδί σας να ξεπεράσει τον φόβο του για τους δράκους στη ντουλάπα του;
Τώρα ζητάτε εσείς από το παιδί σας να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τον φόβο σας για πιθανό αλόγιστο ποτό απρόσεκτη οδήγηση ή άλλες επικίνδυνες συμπεριφορές. Το να ζητάτε από το παιδί σας να δεσμευτεί ότι δεν θα πιει ή ότι δεν θα μπει σε αυτοκίνητο με κάποιον που έχει πιει για παράδειγμα, είναι μια εύλογη διαβεβαίωση που πρέπει να περιμένετε όταν του δίνετε την άδεια να πάει σε ένα πάρτι.
4. Τελικά μπορεί να αρνηθείτε να δώσετε την άδεια λόγω του δικού σας φόβου.
Το να το κάνεις αυτό 1 φορά στις 10 είναι κατανοητό. Το να το κάνετε αυτό 9 φορές στις 10 είναι καταπίεση και πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα το παιδί σας να μην υπακούει, να βγαίνει κρυφά και να επιδιώκει την ελευθερία του χωρίς την άδεια και την υποστήριξή σας.
Εάν πείτε “όχι” και σταματήσετε σε αυτό το βήμα,
κάντε ένα σχέδιο με το παιδί σας για πόσο χρονικό διάστημα θα αρνείστε την άδεια για τη διευρυμένη ελευθερία που ζητά.
Εάν ωστόσο αυτό που θέλει να κάνει το παιδί σας είναι παράνομο, όπως π.χ. χρήση ουσιών – ναρκωτικά, ή να καβαλήσει μηχανή χωρίς δίπλωμα, μπορείτε να εξηγήσετε ότι δεν θα δώσετε ποτέ άδεια.
Το κριτήριο είναι ότι το αίτημα είναι νόμιμο και να μπορεί να αντιμετωπιστεί υπεύθυνα από το παιδί σας.
5. Σχεδιάστε πώς θα περάσετε τον χρόνο σας.
Τώρα που το παιδί σας έχει αποκτήσει νέα ελευθερία, πώς θα χειριστείτε τον εαυτό σας”; ώστε να μην σας κυριεύει ο φόβος του ότι το παιδί σας πια δε σας έχει τόσο ανάγκη, αλλά και η ανησυχία σας για το τι κάνει;
Στόχος σας θα πρέπει να είναι να παραμείνετε αφοσιωμένοι σε κάτι άλλο που σας αρέσει. Αντισταθείτε στην παρόρμηση να σας απασχολεί συνεχώς η ανησυχία – και αντίθετα, πιστέψτε ότι, ενώ όλα τα προβλήματα δεν μπορούν να προβλεφθούν, προετοιμάζετε τον έφηβό σας να είναι πιο ανεξάρτητος.
– Τι μπορεί να κάνει ένας έφηβος αυτό το καλοκαίρι για να αξιοποιήσει στο έπακρο το διάλειμμά αυτό;
– Τι κάνετε εάν ο έφηβος σας απαιτεί περισσότερη ελευθερία από ό, τι είστε έτοιμοι να δώσετε;
Με τόσα πολλά που φαινομενικά διακυβεύονται, φαίνεται πιο σημαντικό από ποτέ, το καλοκαίρι των εφήβων, να “μετράει” σε εμπειρίες και να αναδειχθεί πραγματικά σε μια εποχή στρατηγικού αναπτυξιακού πλάνου.
Ένας καθηγητής αναφέρει πολύ εύστοχα:
«Μου αρέσει να βλέπω ότι οι μαθητές έχουν κάνει κάτι με το καλοκαίρι τους, γιατί νομίζω ότι αυτό οδηγεί σε έναν καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο μαθητή, τόσο εντός όσο και εκτός της τάξης».
Τα καλοκαίρια μπορεί να σημαίνουν για τον / την έφηβο, ανάμεσα σε άλλα:
– καλοκαιρινή εργασία, π.χ. να βοηθά καθημερινά σε παγωτατζίδικο ή να απασχολείται στο κοντινό βενζινάδικο.
Το “μεροκάματο” μπορεί να μην είναι πολύ, αλλά είναι σύμβολο όμως της γλυκιάς ελευθερίας που οι έφηβοι επιδιώκουν. Επιπλέον, οι έφηβοι όχι μόνο μαθαίνουν την αξία των χρημάτων, αλλά και τι ευθύνες αναμένονται από αυτούς.
Συχνά ακούμε για παιδιά που εργάστηκαν τα καλοκαίρια από μικρή ηλικία, ότι κατάφεραν να χτίσουν αργότερα μια επιτυχημένη καριέρα στη ζωή τους.
– τα καλοκαίρια μπορεί να σημαίνουν ανεξάρτητες εξόδους, οι οποίες είναι σημαντικές για την υγιή ανάπτυξη στην εφηβεία.
Ίσως βέβαια χρειαστεί να αξιολογείτε τακτικά, να διαπραγματεύεστε και να αναπροσαρμόζετε αυτή την εφηβική ανεξαρτησία. Οι κανόνες, οι προφυλάξεις και τα σχέδια έκτακτης ανάγκης που έχουν μελετηθεί από πριν, προληπτικά, μπορούν να κρατήσουν τους εφήβους ασφαλείς όταν βγαίνουν έξω.
Είναι φυσιολογικό για τους έφηβους να θέλουν να γίνονται όλο και πιο ανεξάρτητοι.
Πώς οι γονείς μπορούν να υιοθετήσουν μια ισορροπημένη προσέγγιση;
• Η εγκαθίδρυση μίας σχέσης εμπιστοσύνης και ουσιαστικής επικοινωνίας από τα πρώτα κιόλας χρόνια του παιδιού, αποτελούν προβλεπτικό παράγοντα αναφορικά με τη δυναμική των σχέσεων που θα αναπτυχθούν μακροπρόθεσμα μέσα στην οικογένεια.
• Δείξτε στους προ-έφηβους και στους εφήβους αγάπη, σεβασμό και υποστήριξη.
Οι υποστηρικτικές ισχυρές σχέσεις, βοηθούν τους έφηβους να αισθάνονται ασφαλείς.
Όταν οι έφηβοι νιώθουν ασφάλεια και καλή πλαισίωση, έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση να δοκιμάσουν με επιτυχία νέα πράγματα και να ανακαλύψουν ποιοι είναι και τι θέλουν να κάνουν στη ζωή τους.
Διευκολύνονται επίσης να ανακάμψουν και να διδαχθούν από λάθη τους, ή προκλήσεις.
• Μπορείτε να δείξετε την αγάπη και την υποστήριξή σας στους εφήβους σας με:
-Ζητείστε από το γιο ή την κόρη σας να χειριστεί ένα θέμα ή να λύσει ένα πρόβλημα που άλλοτε το αντιμετώπιζαν οι μεγάλοι (π.χ. μαστορέματα, μικροδουλειές, εξόφληση λογαριασμών σε τράπεζα ή e-banking), να κάνει ψώνια, να αγοράσει κατάλληλα δώρα για συγγενείς, να συγκεντρώσει πληροφορίες για μία συσκευή ή αυτοκίνητο που θα αγοράσει η οικογένεια, να κανονίσει τα δικά του ραντεβού με το γιατρό, κ.τ.λ.). Επίσης να προτείνει τι θα κάνετε στις επόμενες σχολικές διακοπές ή εάν θα υιοθετήσετε ένα κατοικίδιο.
Αυτό του δίνει το μήνυμα ότι εκτιμάτε τη συμβολή του, κάτι που είναι καλό για το χτίσιμο της αυτοεκτίμησης του παιδιού σας.
-Δεχθείτε τα λάθη και τις αποτυχίες του με φυσικό τρόπο (“αυτά συμβαίνουν κάποτε σε όλους μας, Ελένη” πείτε της).
-Δώστε έμφαση στα θετικά σημεία (Είσαι αποφασιστικός αγόρι μου– σε αντίθεση με το, είσαι «πεισματάρης» ή «ξεροκέφαλος»).
-Απολαύστε τους φίλους του εφήβου σας. Δεχτείτε τους στο σπίτι. (Κάποτε οι έφηβοι αποφεύγουν τελείως μερικά σπίτια. Δε θέλουν να περάσουν την ώρα τους σε ένα σπίτι όπου τους θεωρούν πολίτες δεύτερης κατηγορίας).
-Δώστε την έγκρισή σας και τη βοήθειά σας στον έφηβο για να πάρει άδεια οδηγήσεως μόλις έχει τη νόμιμη ηλικία.
-Μην κάνετε εσείς, ό,τι μπορεί ή πρέπει να είναι ικανός να κάνει ο ίδιος! Μην αναλαμβάνετε εσείς την ευθύνη για δικές του υποχρεώσεις ή μη δίνετε ιδιαίτερες διευκολύνσεις, π.χ. μαμά θα με πας εσύ στο σχολείο αντί να πάρω το σχολικό ώστε να κοιμηθώ λίγο περισσότερο το πρωί;
• Είναι απαραίτητο να τεθούν σαφείς και ξεκάθαροι κανόνες, χωρίς “διπλά” μηνύματα π.χ. όταν ο πατέρας αρνείται κάτι και η μητέρα επιτρέπει το ίδιο πράγμα
• Κάποια σύγκρουση είναι αναμενόμενη και φυσική μεταξύ γονέων και εφήβων.
Πώς το καλοκαίρι για τους εφήβους μπορεί να είναι ασφαλές και διασκεδαστικό;
1. Αξιολογήστε την τάση του εφήβου σας για επικίνδυνη συμπεριφορά.
«Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν, πώς οι έφηβοι τους αξιολογούν τον κίνδυνο».
Τα παιδιά που ανησυχούν μήπως “πιαστούν”, τείνουν να αναλαμβάνουν μεγαλύτερους κινδύνους. Αυτά τα παιδιά είναι πιθανό να ρωτήσουν: «Πώς μπορώ να ξεφύγω;»
Από την άλλη πλευρά, τα παιδιά που εξετάζουν τον κίνδυνο της συμπεριφοράς τους είναι γενικά πιο προσεκτικά. Αυτά τα παιδιά ρωτούν: «Αν το κάνω αυτό, τι μπορεί πραγματικά να συμβεί;»
2. Ως γονιός, η δουλειά σας είναι να αξιολογήσετε εάν ο έφηβος σας μπορεί να γεμίσει τον ελεύθερο χρόνο εποικοδομητικά, ή αντιθέτως εάν ο έφηβος έχει ανάγκη και θα ωφεληθεί από περισσότερη δομή που θα του προσφέρετε, για να κρατηθεί μακριά από προβλήματα.
3. Καθώς αρχίζετε να σχεδιάζετε το καλοκαίρι για τους εφήβους σας, να ξεκαθαρίσετε τον ρόλο σας ως γονέας. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να απαντάτε με το περιστασιακό «Όχι», που μπορεί να οδηγήσει σε θυμωμένο έφηβο.
4. Να περιμένετε αντίσταση σχετικά με τον προγραμματισμό.
Όπως πολλοί έφηβοι – έτσι και ο γιος ή η κόρη σας, θέλει να κάνει το «απολύτως τίποτα» για ολόκληρο το καλοκαίρι. Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, τα παιδιά κλήθηκαν “να γίνουν σαρανταποδαρούσες” με ένα πολύ φορτωμένο πρόγραμμα. Το καλοκαίρι για αυτά είναι η ώρα τους να απελευθερώσουν το άγχος τους.
5. Να είστε πρόθυμοι να βρείτε συμβιβαστικές λύσεις.
Οι γονείς πρέπει να παραμείνουν ανοιχτοί σε συμβιβασμούς.
Για παράδειγμα η κόρη σας θέλει να πάει διακοπές σε μακρυνό νησί με μία φίλη της. Ωστόσο, δεν είχε σκεφτεί το πολύ υψηλότερο κόστος έναντι ενός κοντινού προορισμού και εσείς επιπλέον δεν είστε πρόθυμοι να της εκχωρήσετε τόση εμπιστοσύνη γι’ αυτή τη μακρυνή εμπειρία, αφού προσφάτως δε μπόρεσε να διαχειριστεί αποτελεσματικά την ενημέρωσή σας για την αλλαγή ωραρίων στο θεατρικό εργαστήρι που παρακολουθεί και παρέμεινε έξω χωρίς να το γνωρίζετε.
Μπορείτε να πείτε “όχι” σε αυτή την επιθυμία της, αλλά συμβιβαστικά να βρείτε μια άλλη θελκτική καλοκαιρινή δραστηριότητα που είναι πιο στα μέτρα της παρούσας στιγμής, όπως μια κατασκήνωση περιπέτειας εφήβων μιας εβδομάδας, ή ένα εποπτευόμενο πρόγραμμα εκμάθησης δεξιοτήτων ζωής που συνδυάζει βιωματικά παιγνίδια με χρόνο για αναψυχή.
6. Προωθήστε την ισορροπία
Το καλύτερο όφελος προέρχεται από ένα καλοκαίρι για εφήβους που εξισορροπεί τις προγραμματισμένες δραστηριότητες και τον ελεύθερο χρόνο.
«Είτε πρόκειται για ταξίδια, είτε για εθελοντισμό είτε για αμειβόμενη εργασία, οι έφηβοι πρέπει να έχουν κάπου να βρίσκονται κάθε μέρα για να έχουν κάποια δομή στη μέρα τους».
7. Βρείτε τις κατάλληλες δραστηριότητες.
Π.χ. Εθελοντισμός
Ο εθελοντισμός μπορεί να είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να δαπανήσει ο έφηβος μέρος από το καλοκαίρι του. Έτσι θα μάθει να εκτιμά περισσότερο τη συνεισφορά στην κοινότητα, αλλά παράλληλα, θα αναδειχθεί και αυτή η θέση ζωής ως υψηλή αξία της οικογένειας. Επιπλέον τα παιδιά με τέτοια βιώματα, έχουν στατιστικά καλύτερη εργασιακή και κοινωνική ηθική αργότερα, όταν καταλαβαίνουν ότι αποτελούν μέρος μιας κοινότητας και ότι η προσφορά τους συμβάλλει σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλο το κοινωνικό σύνολο.
Κατασκήνωση ή Πρόσκοποι, Ομάδες νέων, αθλητικές ομάδες ή σύλλογοι, σχολικά μιούζικαλ
Η συμμετοχή των εφήβων σε καλοκαιρινές κατασκηνώσεις ή ομαδικές δράσεις, μπορεί επίσης να είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να εκπαιδευθούν περισσότερο στην αυτοπειθαρχία, τη συμμετοχικότητα, τη στοχοθεσία, την προσαρμοστικότητα, την ενσυναίσθηση.
Είναι επίσης όμως σημαντικό, να αφήσουμε τους εφήβους σε κάποιο βαθμό, να περάσουν τελείως ελεύθερο χρόνο, όπως εκείνοι νομίζουν – και να μπορούν να επικοινωνήσουν πώς θα ήθελαν να περάσουν το χρόνο τους αυτόν.
Συμβουλές επιβίωσης για το καλοκαίρι
• Μάθετε πού βρίσκονται τα παιδιά σας και γνωρίζετε τους γονείς των φίλων τους. Οι γονείς που μοιράζονται αξίες σε θέματα όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τη χρήση ηλεκτρονικών παιγνιδιών και τις εξόδους για ραντεβού, μπορούν να παρέχουν αμοιβαία υποστήριξη.
• Οι νεαροί έφηβοι τείνουν να κοιμούνται αργά και να δραστηριοποιούνται το βράδυ. Δεν θα ασχοληθούν με την εργασία όπως είναι κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
Να είστε έτοιμοι να επιστρέψετε από τη δουλειά και να περάσετε λίγο διασκεδαστικό, δραστήριο χρόνο με τα παιδιά.
• Μοιραστείτε την επίβλεψη με άλλους γονείς. Χρειάζεται κάποια οργάνωση, αλλά οι γονείς που ζουν σε κοντινές περιοχές, μπορούν να συμφωνήσουν να επιβλέπουν διακριτικά εκ περιτροπής τους νεαρότερους εφήβους τα απογεύματα.
• Εάν τα παιδιά σας πηγαίνουν έξω και πρόκειται να συναντήσουν φίλους, υπενθυμίστε τους τη σημασία του σεβασμού των άλλων γύρω τους, π.χ. να μην ενοχλούν με το να χτυπούν τα κινητά τους σε δημόσιους χώρους.
• Όταν εξετάζετε μια δραστηριότητα όπως το να πάει το παιδί σας κατασκήνωση, ρωτήστε τη διεύθυνση της κατασκήνωσης σχετικά με την επίβλεψη που προσφέρουν.
• Θέστε ξεκάθαρα όρια: Όταν τα παιδιά ζητούν άδεια για κάτι, προτού τους το επιτρέψετε, θέστε σαφείς κανόνες και προκαταβολικά συζητήστε και τις συνέπειες σε περίπτωση υπέρβασης του κανόνα. Θα τα βοηθήσει να ενεργήσουν με περισσότερη υπευθυνότητα.
Όταν βγαίνουν έξω, καθορίστε συμβιβαστικά, χρόνο κοινής αποδοχής επιστροφής.
Εφαρμόστε τις συνέπειες – οι οποίες έχουν προσυμφωνηθεί – στην περίπτωση παραβίασης των κανόνων. Εάν δεν ενεργήσετε αυτή τη στιγμή, θα επαναλάβουν τα λάθη ξανά και ξανά. Συνέπειες θα μπορούσαν να ήταν να τους αναθέσετε πρόσθετες εργασίες, ή να περιορίσετε τις υπαίθριες δραστηριότητές τους.
• Ωστόσο καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι γονείς πρέπει να τους δίνουν προοδευτικά περισσότερη ελευθερία, να ζήσουν τη ζωή τους όπως θέλουν.
Είναι ένα ουσιαστικό βήμα αυτό στο ταξίδι της γονεϊκότητας, που βοηθά τα παιδιά να μάθουν να διακρίνουν το σωστό από το λάθος.
Ταυτόχρονα, πρέπει να επιβάλλουν κάποιους περιορισμούς για να τα προστατεύσουν από τη λήψη τυχόν σοβαρών αμετάκλητων λανθασμένων αποφάσεων.
Οι γονείς μοιραία έρχονται αντιμέτωποι με το ερώτημα,
πόση ακριβώς ελευθερία πρέπει να δώσουν στο παιδί τους;
Ακολουθεί ένα πρακτικό παράδειγμα όπου αναλύεται πως το παιδί σας μπορεί να προχωρήσει σταδιακά στα ακόλουθα βήματα για να πάει σινεμά με φίλους:
- Οδηγείτε το παιδί σας στον κινηματογράφο για να παρακολουθήσει μια ταινία με τους φίλους του.
- Παίρνετε το παιδί σας από τον κινηματογράφο αμέσως μετά την ταινία.
- Το παιδί σας ταξιδεύει ανεξάρτητα στον κινηματογράφο με τους φίλους του.
- Παίρνετε το παιδί σας αμέσως μετά την ταινία.
- Το παιδί σας ταξιδεύει ανεξάρτητα από και προς τον κινηματογράφο με φίλους.
- Το παιδί σας πρέπει να επιστρέψει σπίτι αμέσως μετά την ταινία.
- Το παιδί σας ταξιδεύει ανεξάρτητα από και προς τον κινηματογράφο με φίλους.
- Το παιδί σας δεν χρειάζεται να επιστρέψει σπίτι αμέσως μετά την ταινία. Μπορούν να περάσουν ένα συμφωνημένο χρονικό διάστημα στα καταστήματα με φίλους.
Σε αυτό το παράδειγμα, αυξάνετε σταδιακά την ανεξαρτησία του παιδιού σας προσαρμόζοντας τον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύει, πόσο καιρό μένει έξω και πού πηγαίνει.
Θα μπορούσατε σταδιακά να αυξήσετε την απόσταση που ταξιδεύει το παιδί σας.
Για παράδειγμα, το παιδί σας θα μπορούσε, από το να πάει στον τοπικό κινηματογράφο με φίλους του, μέχρι να πάει σε άλλη πόλη για να συναντήσει φίλους να πάνε σινεμά.
Μπορείτε να προσαρμόσετε αυτό το παράδειγμα και σε άλλες καταστάσεις, όπως να πάει ο έφηβος για ψώνια, να πάει στην παραλία, να πάει σε ποδοσφαιρικό αγώνα και ούτω καθεξής.
Επίσης,
- Δώστε τα στοιχεία επικοινωνίας σας σε έναν από τους φίλους του παιδιού σας.
- Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει αρκετά χρήματα σε περίπτωση ανάγκης να μεταβεί με ταξί στο σπίτι.
- Έχετε ένα κωδικοποιημένο μήνυμα που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το παιδί σας αν θέλει να γυρίσει σπίτι αλλά ντρέπεται να το ρωτήσει μπροστά στους φίλους του.
- Βρείτε μερικές στρατηγικές για να βοηθήσετε το παιδί σας να πει «όχι» στο αλκοόλ ή σε άλλα ναρκωτικά, χωρίς να νιώσει ότι δείχνει “μαμάκιας”.
Για παράδειγμα να πει στην παρέα που τον προτρέπει στην κατανάλωση αλκοόλ,
«θα μου άρεσε να πιω στην παρέα, αλλά πρέπει να δουλέψω το πρωί»
ή «Έχω τον αγώνα basket αύριο και δεν επιτρέπεται». - Δώστε στο παιδί σας ένα προσωπικό συναγερμό για να το μεταφέρει εάν ανησυχείτε για τη σωματική του ασφάλεια ή ρυθμίστε μια εφαρμογή ασφαλείας έκτακτης ανάγκης στο τηλέφωνό του.
Με βάση όλα τα παραπάνω, καταλήγουμε ότι οι ικανότητες που χρειάζεται ένας έφηβος – και όχι μόνο – ο έφηβος – για να νιώθει ευτυχής και κατ’επέκταση να αξιοποιήσει στο έπακρο τα ταλέντα του και να πετύχει, εδράζονται:
- στη διανοητική του ιπποδύναμη
- στη συναισθηματική του ωριμότητα και δεξιότητα
Κυριότερα δε, ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι γενικά – ως έφηβοι αλλά και ως ενήλικες αργότερα, δεν καταφέρνουν να χρησιμοποιήσουν όλο το δυναμικό τους, είναι η συναισθηματική ανεπάρκεια και η έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης:
Δηλαδή χωλαίνουν οι προσωπικές ικανότητες που καθορίζουν πόσο καλά χειρίζεται τον εαυτό του και οι κοινωνικές ικανότητες, που καθορίζουν πόσο καλά χειρίζεται τις σχέσεις του όπως π.χ. με τη δυνατότητα ή όχι, να επιδείξει ενσυναίσθηση (να μπορεί να μπαίνει στη θέση του άλλου και να αντιλαμβάνεται την οπτική και συναισθήματα του άλλου).
Η εφηβεία είναι η περίοδος εξάσκησης για την ανάληψη περισσότερων ευθυνών από τους εφήβους
Κλείνοντας ας θυμόμαστε ότι η εφηβεία είναι η περίοδος όπου οι έφηβοι χρειάζεται να εξασκηθούν στην ανάληψη ολοένα και μεγαλύτερης ευθύνης για τον εαυτό τους, μέσα σε ένα πλαίσιο, ελπίζουμε οικογενειακής υποστήριξης, το οποίο μπορεί να τους προστατεύσει όταν η ανεπαρκής κρίση τους αποτυγχάνει.
Η προετοιμασία των παιδιών για να γίνουν ανεξάρτητα, ξεκινά πολύ πριν από την εφηβεία.
Μόλις οι έφηβοι γίνουν πιο ανεξάρτητοι και έτοιμοι να βγουν έξω μόνοι τους, μπορείτε να συνεχίσετε να χτίζετε την ανεξαρτησία τους με σταδιακά βήματα, με ρυθμό που είναι άνετος και για τους δύο.
Το καλοκαίρι ενδείκνυται ακόμη περισσότερο για επιπλέον τέτοιον πειραματισμό.
Οι γονείς θα πρέπει να εκμεταλλεύονται τον πολύτιμο χρόνο που έχουν με τα παιδιά τους για να τα προετοιμάσουν να ζήσουν μια ανεξάρτητη και παραγωγική ενήλικη ζωή.
Ταυτόχρονα οι γονείς πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται τους δικούς τους φόβους, αντί να περιορίζουν υπερπροστατευτικά και πέραν λογικής, τι επιτρέπεται να κάνουν οι έφηβοι.
Ας θυμόμαστε επίσης, ότι οι έφηβοι δεν επιδιώκουν να είναι ασεβείς, αλλά είναι αναδυόμενοι ενήλικες που ενεργούν βάσει της μεγαλύτερης ανάγκης τους για ελευθερία και δύναμη. Αυτές οι ανάγκες είναι πιο έντονες από την επιθυμία τους να ευχαριστήσουν τους γονείς τους.
Τέλος ας θυμόμαστε ότι ο τελικός στόχος, είναι ο έφηβος να φθάσει να διευθύνει μόνος του τη δική του/της υγεία και ζωή και να γίνει
- «αυτό-κατευθυνόμενος»,
- και όχι «ετερο-κατευθυνόμενος»
- ή «τηλε-κατευθυνόμενος»!